Błąd medyczny

Błędy zdarzają się w każdej branży, ale szczególna istotność błędów medycznych wiąże się z ich bezpośrednim wpływem na zdrowie (w krótszej lub dłuższej perspektywie), a nawet życie człowieka. Błąd medyczny definiowany jest jako czynność lub zaniechanie niezgodne z nauką medycyny w zakresie dostępnym dla lekarza i polega na naruszeniu przez medyka zasad ostrożności obowiązujących przy czynnościach medycznych, reguł związanych z ich przeprowadzeniem. 

Jak wynika z powyższego, odpowiedzialność lekarza za błąd nie jest odpowiedzialnością absolutną tj. lekarz lub zakład leczniczy nie ponosi ryzyka absolutnego, związanego z wystąpieniem jakichkolwiek negatywnych skutków, powikłań zdrowotnych, czy anomalii anatomicznych. Wprowadzenie ustawowej odpowiedzialności za zdarzenia medyczne nie oznacza, że każdy zabieg medyczny musi przynieść pozytywny rezultat i efekt zdrowotny, a każde powikłanie automatycznie oznacza, iż dopuszczono się działania sprzecznego z aktualną wiedzą medyczną. Taka konstrukcja odpowiedzialności zakładałaby, że każdy zabieg musiałby kończyć się brakiem stwierdzenia ewentualnych powikłań. Jakie błędy zatem należy kwalifikować jako zdarzenia medyczne, za które prawo przewiduje odpowiedzialność oraz jakie możliwości ma poszkodowany pacjent?

BŁĄD MEDYCZNY

Błąd medyczny to inaczej zdarzenie medyczne. Zgodnie z art. 67a ust. 1 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, zdarzeniem medycznym jest zakażenie pacjenta biologicznym czynnikiem chorobotwórczym, uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia albo śmierć pacjenta, będące następstwem niezgodnego z aktualną wiedzą medyczną:

a) diagnozy, jeżeli spowodowała ona niewłaściwe leczenie albo opóźniła właściwe leczenie, przyczyniając się do rozwoju choroby,

b) leczenie, w tym wykonanie zabiegu operacyjnego,

c) zastosowanie produktu leczniczego lub wyrobu medycznego.

Aby powiedzieć, że dane zdarzenie należy kwalifikować jako błąd medyczny, musi wpisywać się ono w przywołaną powyżej definicję, ale nie tylko. Dla stwierdzenia zdarzenia medycznego muszą być ponadto spełnione łącznie następujące przesłanki: 

a) przyczyna – zdarzenie wyrządzające szkodę, za które prawo czyni szpital udzielający świadczeń zdrowotnych odpowiedzialnym (diagnoza, leczenie, zastosowanie produktu leczniczego lub wyrobu medycznego),

b) skutek – szkoda mająca charakter majątkowy na osobie i/lub szkoda niemajątkowa, 

c) podstawa odpowiedzialności – uznanie, że przyczyna, która doprowadziła do zaistniałego skutku, była niezgodna z aktualną wiedzą medyczną.

Ostatnia przesłanka, tj. pojęcie „aktualnej wiedzy medycznej” stwarza największe problemy w konkretyzacji podstaw odpowiedzialności szpitala, bowiem jest to termin wieloznaczny, chociażby z uwagi na to, że wiedza medyczna dotycząca określonego przypadku chorobowego jest niejednoznaczna. Przy ocenie spełnienia tej przesłanki, pod uwagę należy wziąć po pierwsze wypracowane w szpitalu standardy postępowania medycznego, a po drugie dorobek doktryny prawa oraz orzecznictwa sądowego, w ramach którego zaproponowano wiele obiektywnych przesłanek, które należy brać pod uwagę przy ocenie spełnienia tego kluczowego warunku. Bardzo istotne jest również zestawienie czasu oceny zgodności postępowania medycznego ze stanem dostępnej wiedzy medycznej: w tym zestawieniu należy bowiem wziąć pod uwagę stan wiedzy medycznej z chwili wdrożenia danego postępowania medycznego (lub jego braku) wedle zasad obowiązujących w nauce i praktyce medycznej z uwzględnieniem danych parametrów i aktualnego na dzień podejmowanych decyzji medycznych obrazu klinicznego pacjenta. Dla zdefiniowania danego zdarzenia medycznego konieczne jest zatem z jednej strony odwołanie się do obiektywnych reguł naukowych i uznanie za właściwy pewnego modelu postępowania w danym wypadku, a z drugiej strony udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy lekarz (personel medyczny) uczynił zadość tym regułom. 

KOMU PRZYSŁUGUJĄ ROSZCZENIA

Roszczenia z tytułu błędu medycznego przysługują pacjentowi, a w przypadku zgonu pacjenta, roszczenia przysługują najbliższym członkom rodziny zmarłego, osobie względem której ciążył na zmarłym ustawowy obowiązek alimentacyjny, osobie której zmarły dobrowolnie i stale dostarczał środków utrzymania oraz osobie która poniosła koszty leczenia i pochówku zmarłego. Aby dochodzić roszczeń, jak już wskazywano powyżej, zdarzenie musi zostać zakwalifikowane jako błąd medyczny, który wywołał uszczerbek na zdrowiu pacjenta lub jego śmierć. 

MOŻLIWOŚCI PRAWNE

Jeżeli powyżej wskazane przesłanki zostały spełnione i rzeczywiście doszło do błędu medycznego, pacjent lub inna osoba, której przysługuje roszczenie w związku ze śmiercią pacjenta może ubiegać się o:

• odszkodowanie pieniężne w wysokości odpowiadającej kosztom poniesionym na skutek popełnienia błędu medycznego w tym także zwrot kosztów leczenia - zgodnie z art. 444 § 1 kodeksu cywilnego ,,w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia poszkodowany ma prawo do rekompensaty wszystkich związanych z tym wydatków.” Na te wydatki składają się wszelkie uzasadnione i celowe koszty dostosowania mieszkania, leczenia, rehabilitacji oraz rekonwalescencji, które nie są finansowane ze środków publicznych, a także wszelkie inne uzasadnione koszty. Możliwe jest również dochodzenie zwrotu kosztów leczenia w podmiocie prywatnym, jeżeli wykażemy, że było ono celowe i korzystniejsze dla pacjenta niż leczenie w placówce publicznej,

• zwrot utraconych korzyści tzn. m.in. utracony dochód w związku z przebywaniem na zwolnieniu lekarskim, a także inne utracone i udowodnione korzyści, które nabyłby poszkodowany jeśli nie doznałby błędu medycznego,

• zadośćuczynienie za doznaną krzywdę a także za doznanie cierpienia fizyczne i psychiczne,

• renta – poszkodowanemu w razie zaistnienia okoliczności częściowej bądź całkowitej zdolności do pracy czy w razie sytuacji zwiększenia się potrzeb finansowych, poszkodowanemu na podstawie art. 444 § 2 k.c. przysługuje renta tymczasowa bądź wyrównawcza. 

• odszkodowanie i zadośćuczynienie dla osób bliskich w razie śmierci poszkodowanego,

• zwrot kosztów leczenia i pogrzebu temu, kto je poniósł,

• renta dla osoby względem której na zmarłym ciążył ustawowy obowiązek alimentacyjny oraz względem osób, którym zmarły dobrowolnie i stale dostarczał środków utrzymania, jeżeli z okoliczności wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego. 

DOKUMENTACJA MEDYCZNA 

Aby móc starać się o uzyskanie odszkodowania, należy posiadać odpowiednią dokumentację, która potwierdzi stan zdrowia osoby, która ucierpiała lub poniosła śmierć wskutek błędu medycznego. Zgodnie z art. 26 ust. 1 i 2 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych ma obowiązek udostępnienia dokumentacji medycznej pacjentowi lub jego przedstawicielowi ustawowemu, bądź osobie upoważnionej przez pacjenta. Po śmierci pacjenta dokumentacja medyczna jest udostępniana osobie upoważnionej przez pacjenta za życia lub osobie, która w chwili zgonu pacjenta była jego przedstawicielem ustawowym. Dokumentacja medyczna jest udostępniana także osobie bliskiej, chyba że udostępnieniu sprzeciwi się inna osoba bliska lub sprzeciwił się temu pacjent za życia. W przypadku sporu między osobami bliskimi o udostępnienie dokumentacji medycznej zgodę na udostępnienie wyraża sąd, natomiast w przypadku gdy pacjent za życia sprzeciwił się udostępnieniu dokumentacji medycznej, sąd może wyrazić zgodę na udostępnienie dokumentacji medycznej gdy jest to niezbędne w celu dochodzenia odszkodowania lub zadośćuczynienia, z tytułu śmierci pacjenta lub dla ochrony życia lub zdrowia osoby bliskiej. 

Za udostępnienie dokumentacji medycznej przez sporządzenie jej wyciągu, odpisu, kopii lub wydruku lub na informatycznym nośniku danych, podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych może pobrać opłatę. Opłaty tej nie pobiera się jednak m.in. wówczas, gdy o udostępnienie dokumentacji medycznej wystąpi pacjent albo jego przedstawiciel ustawowy po raz pierwszy w żądanym zakresie.