Rejestr umów zawartych przez podmioty publiczne 

Rejestr umów zawartych przez podmioty publiczne a tajemnica przedsiębiorstwa.

System finansów publicznych w Polsce opiera się na zasadzie jawności gospodarowania środkami publicznymi. Zmiany, które wprowadziła ustawa z dnia 14 października 2021 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw nie miały więc rewolucyjnego charakteru, bowiem umowy zawierane przez jednostki publiczne były jawne już wcześniej tyle, że podmioty publiczne publikowały rejestry umów sporządzane wg własnego uznania w swoich Biuletynach Informacji Publicznej. Największą innowację, którą wprowadziła ww. nowelizacja jest więc sama forma prowadzenia jawnego rejestru umów, która została ustandaryzowana. Rejestr mają obowiązek prowadzić jednostki tworzące sektor publiczny i umieszczają w nim podstawowe informacje dotyczące zawartych od 1 stycznia 2022 roku w formie pisemnej, elektronicznej, dokumentowej albo innej formie szczególnej umów o wartości powyżej 500 zł. Informacje te obejmą: numer umowy, datę i miejsce zawarcia umowy, oznaczenie stron umowy (w tym przedstawicieli stron), określenie przedmiotu umowy, wartość przedmiotu umowy oraz tryb jej zawarcia, a także informacje o uzupełnieniu lub zmianie umowy, rozwiązaniu za zgodą stron umowy, jak również informacje o odstąpieniu od umowy, jej wypowiedzeniu lub wygaśnięciu. Katalog informacji o umowach, które podlegają zamieszczeniu w rejestrze umów ma charakter zamknięty. Z punktu widzenia przedsiębiorców, istotne jest przede wszystkim wyłączenie z publikacji w rejestrze informacji, których ujawnianie zostało ograniczone przepisami dotyczącymi ochrony informacji niejawnych oraz o ochronie innych tajemnic ustawowo chronionych, a także co do zasady ze względu na prywatność osoby fizycznej lub tajemnicę przedsiębiorcy. Czym natomiast jest tajemnica przedsiębiorstwa, która dla podmiotu publicznego ma wyznaczać granicę, której nie może on przekroczyć dokonując publikacji w rejestrze? W rozumieniu art. 11 ust. 2 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, przez tajemnicę przedsiębiorstwa należy rozumieć informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, które jako całość lub w szczególnym zestawieniu i zbiorze ich elementów nie są powszechnie znane osobom zwykle zajmującym się tym rodzajem informacji albo nie są łatwo dostępne dla takich osób, o ile uprawniony do korzystania z informacji lub rozporządzania nimi podjął, przy zachowaniu należytej staranności, działania w celu utrzymania ich w poufności. Także art. 35 ustawy o finansach publicznych wskazuje na konieczność wyłączenia jawności niektórych informacji ze względu na tajemnicę przedsiębiorstwa w rozumieniu przepisów o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich w tajemnicy, lub w przypadku gdy jednostka sektora finansów publicznych wykaże, że informacja stanowi tajemnicę przedsiębiorstwa z uwagi na to, że wymaga tego istotny interes publiczny lub ważny interes państwa. Za tajemnicę przedsiębiorstwa może być zatem uznana określona informacja (wiadomość), jeżeli spełnia łącznie trzy następujące warunki:

1. ma charakter techniczny, technologiczny, organizacyjny przedsiębiorstwa lub posiada wartość gospodarczą,

2. nie została ujawniona do wiadomości publicznej,

3. podjęto w stosunku do niej niezbędne działania w celu zachowania poufności. 

W wyroku z dnia 3 października 2000 roku, sygn. akt I CKN 304/00 doprecyzowano ww. warunki. Sąd Najwyższy w przywołanym przeczeniu wskazał, iż powszechnie przyjmuje się, że informacja ma charakter technologiczny, kiedy dotyczy najogólniej rozumianych sposobów wytwarzania, formuł chemicznych, wzorów i metod działania. Z kolei informacja handlowa obejmuje, najogólniej ujmując, całokształt doświadczeń i wiadomości przydatnych do prowadzenia przedsiębiorstwa, nie związanych bezpośrednio z cyklem produkcyjnym. Jeśli chodzi o rozumienie warunku zawartego w pkt 2 powyżej, to zdaniem Sądu Najwyższego informacja „nie ujawniona do wiadomości publicznej” to informacja nieznana ogółowi lub osobom, które ze względu na swój zawód są zainteresowane w jej posiadaniu. Taka informacja podpada pod pojęcie „tajemnicy”, kiedy przedsiębiorca ma wolę, by pozostała ona tajemnicą dla pewnych kół odbiorców, konkurentów i wola ta dla innych osób musi być rozpoznawalna. Bez takiej woli, choćby tylko dorozumianej, może ona być nieznana, ale nie będzie tajemnicą. Ochrona prawna informacji jako tajemnicy przedsiębiorstwa będzie obowiązywała nadal jeżeli z informacją zapozna się pewne ograniczone koło odbiorców zobowiązanych do dyskrecji w tym zakresie np. gdy odbiorcami będą pracownicy przedsiębiorcy lub inne osoby, które przedsiębiorca wtajemniczy w proponowany im interes. Informacja nieujawniona do wiadomości publicznej straci natomiast ochronę prawną, gdy każdy przedsiębiorca może się o niej dowiedzieć np. z pism fachowych lub gdy z towaru wystawionego na widok publiczny, każdy fachowiec może rozpoznać, jaką metodę produkcji zastosowano. Podjęcie niezbędnych działań w celu zachowania poufności informacji Sąd Najwyższy rozumie jako podjęcie działań mających prowadzić do sytuacji, w której chroniona informacja nie może dotrzeć do wiadomości osób trzecich w normalnym toku zdarzeń, bez żadnych specjalnych starań z ich strony. Decyzja o utajnieniu poszczególnych informacji nie może jednak wynikać tylko ze swobodnego uznania przedsiębiorcy, lecz powinna opierać się na uzasadnionym przypuszczeniu, że dana wiadomość nie była jeszcze publicznie znana, że jej ujawnienie zagrażałoby istotnym interesom przedsiębiorcy oraz że wiadomość ta może być uważana za poufną w świetle zwyczajów i praktyki danej branży lub zawodu. To na przedsiębiorcy spoczywa ciężar podjęcia odpowiednich działań organizacyjnych i porządkowych w celu utrzymania danej wiadomości w tajemnicy. Podjęcie takich działań przedsiębiorca może wykazać na przykład zawierając ze swoimi kontrahentami umowę NDA (umowę o zachowaniu poufności), której głównym celem jest ochrona poufnych danych przed dostępem osób trzecich, a w odniesieniu do swoich pracowników - dokumentując fakt przedstawienia im informacji o poufnym charakterze wiedzy, techniki, urządzenia itp., co oczywiście nie oznacza, że osoby, które przypadkowo wejdą w posiadanie danej informacji, są zwolnione z obowiązku zachowania tajemnicy – prawo bowiem nie uzależnia obowiązku przestrzegania tajemnicy przedsiębiorstwa od sposobu uzyskania należycie utajnionej informacji. 

Jeśli zatem informacja o umowie stanowiłaby tajemnicę przedsiębiorcy, to w rejestrze umów podmiot publiczny zamiast tej informacji powinien umieścić zakres wyłączenia jawności, podstawę prawną wyłączenia jawności oraz wskazać organ lub osobę, które tego wyłączenia jawności dokonały (w przypadku gdy przedsiębiorca rezygnuje z przysługującego mu prawa do niepublikowania informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa – podmiot, w interesie którego dokonano wyłączenia jawności).