EUROPEJSKI NAKAZ ZAPŁATY
Wielu polskich przedsiębiorców prowadzi interesy z firmami z innych państw członkowskich Unii Europejskiej. Niejednokrotnie, podobnie zresztą jak ma to miejsce w przypadku transakcji zawieranych na rodzimym rynku, podmioty te nie płacą za wykonane dla nich usługi, a problem z terminowymi płatnościami zdecydowanie przybrał na sile w wyniku wybuchu epidemii COVID-19.
Opóźnienia w płatnościach stanowią z kolei jeden z głównych powodów niewypłacalności zagrażającej istnieniu zwłaszcza małych i średnich przedsiębiorstw i w konsekwencji prowadzą do utraty dużej liczby miejsc pracy. Jako że dochodzenie należności w sprawach transgranicznych jest utrudnione z uwagi na odmienne regulacje obowiązujące w poszczególnych państwach członkowskich Unii Europejskiej, przedsiębiorcy często rezygnują z dochodzenia swoich praw, podczas gdy Rozporządzeniem (WE) nr 1896/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. ustanowiono postępowanie w sprawie europejskiego nakazu zapłaty, które ma na celu uproszczenie, przyspieszenie i ograniczenie kosztów postępowania w sprawie bezspornych roszczeń pieniężnych, a także umożliwiono swobodny przepływ europejskich nakazów zapłaty we wszystkich państwach członkowskich i zapewniono ich uznanie oraz realizację na terenie Unii (oczywiście procedura ta nie pozbawia przedsiębiorcy dochodzenia roszczenia na podstawie innego postępowania dostępnego zgodnie z przepisami państwa członkowskiego lub prawa wspólnotowego). Przeanalizujmy zatem krok po kroku, jak uzyskać europejski nakaz zapłaty.
Terytorialny, rzeczowy i czasowy zakres zastosowania
O wydanie europejskiego nakazu zapłaty można ubiegać się we wszystkich państwach członkowskich Unii z wyjątkiem Danii. Europejski nakaz zapłaty można uzyskać w sprawach cywilnych i handlowych, a dochodzone w postępowaniu o wydanie europejskiego nakazu zapłaty roszczenia muszą być roszczeniami o charakterze pieniężnym (kwoty pieniężne oznaczone co do wysokości, które są wymagalne w chwili wniesienia pozwu o wydanie europejskiego nakazu zapłaty), bezspornym i transgranicznym. Sprawę transgraniczną zdefiniowano w procedurze jako sprawę, w której przynajmniej jedna ze stron ma miejsce zamieszkania lub miejsce stałego pobytu w państwie członkowskim innym niż państwo członkowskie sądu rozpoznającego sprawę. Pomimo tego, że Rozporządzenie (WE) nr 1896/2006 wiąże państwa członkowskie od 12 grudnia 2008 r., to wprowadzone nim postępowanie ma zastosowanie także do roszczeń sprzed tej daty, oczywiście pod warunkiem, że nie upłynął okres przedawnienia mający zastosowanie do danego roszczenia zgodnie z prawodawstwem sądu, do którego wniesiono pozew.
Jurysdykcja
Przy ustalaniu sądu właściwego do rozpoznania sprawy należy kierować się regułami określonymi w Rozporządzeniu 1215/2012. Zasada ogólna stanowi, że osoby, które mają miejsce zamieszkania na terytorium danego państwa członkowskiego mogą być pozywane przed sądy tego państwa członkowskiego. Należy mieć jednak na uwadze fakt, że od tej zasady wskazane rozporządzenie wprowadza jednak wiele wyjątków. Przykładowo, jeżeli strony poddały sprawę pod jurysdykcję sądów konkretnego państwa w zapisach zawartej pomiędzy nimi umowy, wówczas to sąd tego państwa będzie sądem właściwym. Przywołane rozporządzenie daje również możliwość wytoczenia powództwa przed sąd państwa, w którym umowa była realizowana. Gdy ustalimy państwo, którego sąd będzie właściwy do rozpoznania sprawy, należy wybrać konkretny sąd w tym państwie. Wybór ten będzie zawsze zdeterminowany przepisami prawa obowiązującymi w danym państwie.
Pozew
Po ustaleniu sądu właściwego, przedsiębiorca powinien przygotować pozew o wydanie europejskiego nakazu zapłaty. Pozew należy złożyć na formularzu, w formie papierowej lub za pomocą innego środka komunikacji (także elektronicznej) akceptowanego przez państwo członkowskie, do sądu którego pozew zostanie złożony. Na tym etapie postępowania nie jest wymagane zastępowanie strony przez fachowego pełnomocnika. Należy mieć na uwadze, że jeżeli pozew kierowany jest do sądu zagranicznego, to trzeba go przygotować w języku akceptowanym przez ten sąd. W zależności od tego, w jakim kraju będzie rozpatrywana dana sprawa, może się okazać, że do pozwu trzeba będzie dołączyć odpowiednie załączniki. Od kraju sądu właściwego będzie również zależała kwota opłaty od pozwu.
Postępowanie i rozstrzygnięcia sądu
Sąd bada czy sprawa jest uzasadniona oraz czy pozew jest dopuszczalny. Jeżeli pozew nie spełnia określonych w rozporządzeniu wymogów formalnych, sąd wezwie powoda do uzupełnienia lub poprawienia pozwu, określając termin, w którym należy uczynić zadość wezwaniu (możliwe jest prolongowanie wyznaczonego przez sąd terminu). Może zdarzyć się również tak, że sąd poinformuje powoda o potrzebie zmniejszenia kwoty roszczenia dochodzonej powództwem. Jeżeli pozew nie spełnia wymogów formalnych, roszczenie jest nieuzasadnione lub powód nie przesłał odpowiedzi w terminach wyznaczonych przez sąd lub odrzucił propozycję zmiany pozwu, sąd odrzuci pozew. Powodowi nie przysługuje odwołanie od tego rozstrzygnięcia, ale może wnieść nowy pozew o wydanie europejskiego nakazu zapłaty lub w inny sposób, przewidziany w danym państwie, dochodzić należności. Jeżeli natomiast sąd nie stwierdzi we wniesionym pozwie żadnych braków lub gdy ewentualne braki zostaną usunięte w wyznaczonym przez sąd terminie, wyda europejski nakaz zapłaty. W przypadku pozwu spełniającego wszystkie warunki, sąd wyda europejski nakaz zapłaty tak szybko, jak to możliwe, zwykle w terminie 30 dni od wniesienia pozwu, przy czym termin 30 dni nie obejmuje czasu, który zajęły powodowi uzupełnienie, poprawienie lub zmiana pozwu.
Doręczenie europejskiego nakazu zapłaty i sprzeciw
Dla ważności europejskiego nakazu zapłaty wymaga się, aby został on doręczony pozwanemu. Sposób doręczenia będzie zależał od prawa państwa członkowskiego, w którym prowadzona jest sprawa. Pozwanemu, któremu europejski nakaz zapłaty doręczono, przysługuje sprzeciw, który musi być złożony w terminie 30 dni od doręczenia nakazu. Wniesienie przez pozwanego sprzeciwu powoduje, że dalsze postępowanie zostanie przekazane do zwykłego postępowania cywilnego (podlegającego prawu państwa członkowskiego wydania nakazu), chyba, że powód wyraźnie zażądał w takim przypadku zakończenia postępowania.
Stwierdzenie wykonalności europejskiego nakazu zapłaty
Jeżeli od europejskiego nakazu zapłaty nie wniesiono sprzeciwu, sąd stwierdzi wykonalność tego nakazu i przesyła wykonalny nakaz powodowi. Na podstawie europejskiego nakazu zapłaty, co do którego sąd stwierdził wykonalność, można egzekwować wynikające z niego należności we wszystkich państwach członkowskich, np. w drodze egzekucji komorniczej, bez potrzeby stwierdzania wykonalności w państwie jego wykonania i bez możliwości sprzeciwienia się przez państwo wykonania jego uznaniu. Procedura wydania europejskiego nakazu zapłaty stanowi uproszczone postępowanie w sprawach transgranicznych roszczeń pieniężnych, które pozwany uznał za bezsporne, umożliwiające uzyskanie tytułu wykonawczego przeciwko dłużnikowi z innego kraju członkowskiego. Z uwagi na krótkotrwałość postępowania oraz niskie koszty z nią związane, postępowanie to stanowi bardzo korzystną ścieżkę prawną dla przedsiębiorców, którzy chcieliby odzyskać dług od swoich zagranicznych kontrahentów.